LEGIONER

Prepostions (Угтвар үг)

Time - Цаг хугацаа

 

Prepostions-Угтвар үг	Usage-Ашиглагаа	Example-Жишээ
on-д, т	days of the weeк-7 хоногийн өдрүүд	on Monday-Даваа гарагт
in-д, т, дотор	month/season-сар, улирал time of day-өдрийн цаг хугацаа year-жил after a certain period of time (хэзээ)-тогтсон цаг хугацаа	in August / in winter-8-р сард, өвлийн улиралд in the morning-өглөөгүүр in 2006-2006 онд in an hour-цагийн дотор
at-д, т	a certain point of time-тодорхой цаг хугацаанд (хэзээ)	at night-оройд at the weekends-амралтын өдрүүдэд at half past nine-9.30 д
since-хойш	since a certain point of time-тодорхой хугацаанаас хойш	since 1980-1980 оноос хойш
for-турш	over a certain period of time-тодорхой хугацааны турш	for 2 years-2 жилийн турш
ago-өмнө	a certain time in the past-тодорхой өнгөрсөн хугацаа	before 2004-2004 оны өмнө
before-өмнө	earlier than a certain point of time-тодорхой өнгөрсөн хугацаанаас өмнөх хугацаа	2 yeas ago-2 жилийн өмнө
to-дутуу	telling the time-цаг хэлэхдээ	ten to six (5:50) 6-д 10 минут дутуу байна.
past-өнгөрч	telling the time-цаг хэлэхдээ	ten past six (6.10) 6 аас 10 минут өнгөрч байна.
to-хүртэл	end of a period of time-тодорхой хугацаанд хийх хүртэл	From Monday to Friday. Даваагаас Баасан гараг хүртэл
till/until-тал тэл, хүртэл	how long something is going to last-тодрорхой хугацааг хүртэл	He`s on holiday until Friday. Тэр Баасан гараг хүртэл амралттай.
by-гэхэд	up to a certain time-сүүлийн хугацааг хүртэл	I will be back by 6 o`clock-Би 6 гэхэд буцаад ирчихнэ.

Prepositions -(Position and Direction)-(Байрлал ба Зүг чиг)

 

Prepositions-угтвар үг	Usage-Ашиглагаа	Example-Жишээ
in-д, т, дотор, аар, ээр	room, building, street, town,country, book, peper etc... car, taxi pictures, would	in the kitchen-гал тогоонд in London-Лондонд in the car-машинаар in the world-дэлхийд

 

at-д, т, дээр	company, shop, school, college	I am at my work. Би ажил дээрээ байна.
on-дээр	bed, table, shelf	The cat is on the bed. Муур орон дээр байна.

 

about-ойролцоогоор above-дээр across-хөндлөн after-дараа against-эсрэг along-дагуу, туршamid-дунд among-дунд, хоорондanti-эсрэг around-тойроод as-шиг behind-ард below-доор beneath-доор, доошооbeside-хажууд besides-гадна between-хооронд beyond-цаана but-гэвч by-дэргэд, гэхэдdespite-үл харгалзанdown-доор during-үед, туршидexcept-аас гадна from-аасin-дотор inside-дотор into-уруу, үрүүlike-шиг near-ойрхон, дэргэдof-ын, ийнoff-аас ээсonto-руу, рүүopposite-эсрэг outside-гадна over-дээгүүр through-аар өнгөрөн, нэвтtoward-өөд under-доогуур underneath-доор, доод тал ньup-дээр, дээшээwith-тай, хамтwithin-ын доторwithout-гүйгээр

 

Direct and indirect speech (Шууд ба шууд бус яриа)

Direct speech - Шууд яриа

Хүний хэлсэн яриаг яг тэр хэвээр нь дамжуулахыг шууд яриа гэдэг. Энд хүний хэлсэн үгийг ямарч үг өөрчлөхгүйгээр хэлж байна.

Direct speech	Example	Translation
"I speak English."	He says that I speak English.	Тэр намайг англиар ярьж чаддаг гэж байна.
I can play tennis.	She says that she can plays tennis.	Тэр тэннис тоглож чаддаг гэж байна.

Indirect speech-Шууд бус яриа

Хүний хэлсэн яриаг хөндлөнгөөс нь дамжуулж хэлвэл шууд бус яриа болдог. Энд хүний хэлсэн үгийг өнгөрсөн цагт өөрчлөөд тэр ингэж, тэгж хэлсэн гэх байдлаар хэлж байна. Доор шууд ба шууд бус ярианы ялгааг жишээн дээр харуулсаныг харна уу?

 

Direct speech	Indirect speech	Translation
I will come today.	He said that he will come yesterday.	Тэр өчигдөр ирнэ гэж хэлсэн.
I`ll send you a letter.	He said that he would send me a letter.	Тэр надруу захиа бичнэ гэж хэлсэн.
Why don`t you speak English?	He said why I didn`t speak English.	Тэр надаас чи яагаад англиар ярьдаггүй юм бэ гэж асуусан.
I want to find a job.	He said that he wanted to find a job.	Тэр ажил олохыг хүсэж байна гэж хэлсэн.

 

Анхаар! Асуух өгүүбэрийг шууд бус асуух өгүүлбэр рүү өөрчлөхөд анхаарах зүйлс.

if/whether-(хэрвээ)-г хэрэглэдэг.

Жишээ нь:

Direct speech: Do you speak English?

Indirect speech: He asked me that if /whether I spoke English?

Тэр надаас асуухдаа хэрвээ би англиар ярьж чаддаг болов уу гэсэн байдлаар асуусан. (Энэ нь тэр надаас чи англиар ярьдаг уу гэсэн утга гаргаж байгаа юм.)

 

* Зарим үг ба цаг хугацаа заасан үгүүд дам ярианд дараахь байдлаар өөрчлөгдөнө.

Direct speech-шууд ярианд	Indirect speech-шууд бус ярианд
tonight, today, this-өнөө орой, өнөөдөр	that night, that day, that-тэр орой, тэр өдөр
now-одоо	immediately-тэр даруйдаа
yesterday, last Friday-өчигдөр, өнгөрсөн Баасанд	the day before, the previous Friday-уржигдар, өмнөх Баасанд
night, week-шөнө, 7 хоног	the previous night/week-урд шөнө/урд талын 7 хоногт
month, year-сар, жил	the next month эсвэл following month/year-дараагийн сар, жил
two days-2 өдөр	two days before-2 өдрийн өмнө
this, these-энэ, эдгээр	that, those-тэр, тэдгээр
here-энд	there-тэнд
come-ирэх	go-явах эсвэл очих

 

This/That/There is/There are/These are/Those are

This/That/There is/There are/These are/Those are гэдэг үгнүүд нь ямар нэг утгыг агуулдаггүй.

Үүнийг өгүүлэгдэхүүний байрыг нөхөхийн тулд ашигладаг.

Өмнө нь дурдаагүй сэдвийн талаар ярьж эхлэх тохиолдолд.

There is ба There are хоёрыг хэрэглэнэ.

Мөн They are гэдгийг зар тараах, юмыг дүрслэх болон бодит явдлыг мэдэгдэхэд ашиглана.
Use "This and That" for one item. (Singular nouns)

This-нь Энэ юм гэсэн утгатай амьгүй юмыг төлөөлж нэрлэж байгаа юм.

That-нь Тэр юм гэсэн утгатай амьгүй юмыг төлөөлж нэрлэж байгаа юм.

Example: This is my pen. (Энэ бол миний үзэг )

                   That is a very nice guitar. (Тэр бол маш гоё гитар)

These are нь This-ын олон тооны хэлбэр эдгээр юм гэсэн үг.

Those are нь That-ын олон тооны хэлбэр тэдгээр юм гэсэн үг.

            Ex: These are very important documents. Don`t mix them!

                  (Эдгээр бичиг баримтууд маш чухал шүү, бүү хооронд нь хольчихоорой)

Those people all come from Canada. (Тэр хүмүүс бүгд Канадаас ирцгээсэн)

Use "There is" for one item. (Singular nouns) Use "There are" for many items. (Plural nouns)

There is -г зөвхөн ганц тоон дээр ярьж байгаа юманд хэрэглэнэ.

There are-г зөвхөн олон тоон дээр ярьж байгаа юманд хэрэглэнэ.

           Ex: There is a book on the table.(Ширээн дээр нэг ном байна)

                      There are lots of water for the fish.(Загаснуудад хангалттай их ус байна)

Үгүйсгэсэн хэлбэр дээр бүгд ардаа not-ыг авна.

Жишээ нь:

           Ex: This is not that much difficult to do.(Энийг хийхэд тийм ч хэцүү биш)

                      There aren`t any meetings today.(Өнөөдөр ямар ч хурал байхгүй)

Either...or, Neither...nor (ч гэсэн, ч гэсэн адил, ч гэсэн биш, ч гэсэн үгүй)

"Either..or"

"Either...or" expresses one noun/pronoun doing one thing and the other noun/pronoun doing another; in this way it is a "positive" word because what is occurring is true. "Either" can be paired with "or".

Either...or-г ямар нэгэн нэр үг юмуу төлөөний нэр маань тухайн үйлийг 2-уулаа хийж гүйцэтгэж байгаа тохиолдолд хэрэглэнэ.

Ex: She wanted to paint either a Parliament house or statue of Natsagdorg.

(Тэр эмэгтэй Парламентын барилгыг ч тэр бас Нацагдоржийн хөшөөг ч гэсэн зурахыг хүссэн.)

Either my sister or me like him.

(Миний дүү болон би ч гэсэн түүнд дуртай.)

"Neither...or"

"Neither...nor" expresses one noun/pronoun not doing one thing and the other noun/pronoun not doing another; in this way it is a "negative" word because something is happening is true. "Neither" can be paired with "nor".

Ex: 1.Neither Mike nor Baagii went to the play.

(Майк, Баагий хоёр 2уулаа тоглохоор яваагүй.)

2.She said, "Neither my son nor his friends break the window.

(Тэр хэлэхдээ миний хүү болон түүний найзуудын хэн нь ч цонхыг хагалаагүй гэв.)

When you use Neither...nor the verb should be in positive form. (See above ex: went, break)

Neither...nor-г хэрэглэхдээ үйл үг маань эерэг хэлбэр дээр байна. (Дээрх жишээг хар: went, break). Үйл үг Үгүйсгэсэн хэлбэр дээр байх ёсгүй яагаад гэвэл Neither...nor өөрөө үгүйсгэсэн хэлбэр дээр байгаа учир 2 дахин үгүйсгэхгүй гэхдээ зарим хүмүүс тэгж хэрэглэж ярьдаг үүнийг Double negative гэх буюу давхар үгүйсгэл гэнэ.

 

Family members (Гэр бүлийн гишүүд)

Members of the Family

father-эцэг, аав

dad-аав *daddy-ааваа

mother-эх, ээж

mum-ээж *mummy-ээжээ, mom-ээж (AE-Америкаар)

parents-эцэг эх

child-хүүхэд

children-хүүхдүүд

son-хүү

daughter-охин

brother-ах

sister-эгч

elder brother-ах (өөрөөс чинь ах хүнд)

younger brother-эрэгтэй дүү

elder sister- эгч (өөрөөс чинь эгч хүнд)

younger sister-эмэгтэй дүү

grandfather, granddad, grandpa-өвөө

grandmother, grandma, granny-эмээ

grandson-ач хүү

granddaughter-ач охин

grandchild-ач

uncle-авга

aunt-нагац

cousin-үеэл

nephew-ач эрэгтэй дүү (ахын хүүхэд)

niece-ач эмэгтэй дүү (эгчийн хүүхэд)

boyfriend-найз залуу

girlfriend-найз охин

fiance-сүйт залуу

fiancee-сүйт бүсгүй

bride-сүйт бүсгүй

groom-сүйт хар хүү

wife-эхнэр

husband-нөхөр

spouse-эхнэр юмуу нөхөр

father-in-law-хадам аав

mother-in-law-хадам ээж

parents-in-law-хадам аав ээж

son-in-law-хүргэн

daughter-in-law-бэр

brother-in-law-хадам ах

sister-in-law-хадам эгч

godfather-загалмайлсан аав

godmother-загалмайлсан ээж

godson-загалмайлсан хүү

goddaughter-загалмайлсан охин

godchild-загалмайлсан хүүхэд

* Ихэнхдээ хүүхдүүд аав ээжийгээ ингэж дууддаг.

 

Body and organs name (Хүний биеийн нэр ба эрхтэн)

Body-Хүний биеийн нэрс

head-толгой

neck-хүзүү

ear-чих

nose-хамар

cheek-хацар

lip-уруул

tooth-*teeth-шүд

eye-нүд

eyebrow-хөмсөг

eyelash-сормуус

eyeball-нүдний алим

iris-хүүхэн хараа

chest-цээж

back-нуруу

shoulder-мөр

hand-гар

finger-гарийн хуруу

palm-алга

wrist-бугуй

elbow-тохой

arm-гар

spine-сээр нуруу

leg-хөл

toe-хөлийн хуруу

pelvis-аарцаг

hip-ташаа

thigh-гуя

tonsuls-хүүхэн хэл

ankle-хөлийн шагай

foot-*feet-хөл

sole-тавхай

Organs-Хүний биеийн эрхтэн

blood-цус

lung-уушиг

heart-зүрх

stomach-гэдэс

liver-элэг

intestine-нарийн гэдэс

rectum-шулуун гэдэс

anus-хошного

muscle-булчин

brain-тархи

ovary-өндгөвч

uterus-үтрээ

vagina-эмэгтэй хүний бэлэг эрхтэн

penis-эрэгтэй хүний бэлэг эрхтэн

bone-яс

rib-хавирга

kidney-бөөр

bladder-давсаг

womb-хэвлий

vein-судас

pancreas-нойр булчирхай

Conjunctions (Холбоос үг)

Conjunctions are words used as joiners. They connect other words or groups of words. Some of these conjunctions can be used as other parts of speech such as adverbs, pronouns and prepositions.

Холбоос үг нь үг болон өгүүлбэрийг хооронд нь холбож өгөх үүрэгтэй. Заримдаа холбоос үг нь өгүүлбэрт дайвар үг, төлөөний нэр ба угтвар үгийн утгыг агуулж өгүүлбэрт ордог.

after-дараа

although-хэдийгээр

as-аас, ээс, -хад, хэд, шиг

as...as-тай адил,

as far as-хүртэл

as for-хувьд гэвэл

as long as-хэрвээ тэгэх юм бол

as soon as-магц, мэгц, нгуут

as yet-аагүй л, бас л

because-яагаад гэвэл

before-өмнө

but-гэвч

however-хэдий тийм боловч

if-хэрвээ

in case-магадгүй тийм тохиолдолд

because of-аас болж, учраас

in order that-ын тулд

once-вал,вэл

only-зөвхөн

or-эсвэл

rather than-илүү, илүүд үзэх

since-хойш

so-тэгээд, тийм болохоор

so that-тэгэхийн тулд

though-хэдийгээр, тийм боловч

till-тал, тэл, хүртэл

unless-хэрэв...үгүй, үгүй бол

until-хүртэл

when-хад, тэр үед

whereas-гэтэл

while-хооронд, зуур, байхад

These conjunctions are adverbs used as conjunctions. Заримдаа дайвар үг бас холбоос үгийн үүрэг гүйцэтгэдэг. Доорх дайвар үгс холбоос үгийн хэлбэрээр бас ашиглагдана.

The following are frequently used conjunctive adverbs:

after all

in addition

next

 

also	incidentally	nonetheless
as a result	indeed	on the contrary
besides	in fact	on the other hand
consequently	in other words	otherwise
finally	instead	still
for example	likewise	then
furthermore	meanwhile	therefore
hence	moreover	thus
however	nevertheless

Ex: 1.Therefore I want to say thank you very much for you. (Юуны өмнө би чамд талархсанаа хэлэхийг хүсч байна)

2. Today was a very hot day nevertheless the builders worked all day. (Өнөөдөр маш халуун өдөр байлаа гэтэл барилгачид өдөржингөө ажиллав)

Sickness/illness/desease (Өвчин, зовиур, өвчны нэрс)

Headache-толгой өвдөх

backache-нуруу өвдөх

toothache-шүд өвдөх

heartache-зүрх өвдөх

stomachache-гэдэс өвдөх

backache-нуруу өвдөх

soar throat-хоолой өвдөх/сөөх

nose running-хамраас ус гоожих

tonsillities-бахуу өвчин

thyroid-бамбай булчирхай

allergic-харшилтай

kidney aches-бөөр өвдөх

allergic to odour-үнэрний харшилтай

motion sick-машин, унаа тэргэнд явж чаддагүй

dislocation-үе мултрах

bone fracture-яс хугарах

fever-халуурах

cold/flu-ханиад томуу

eye sore-нүд өвдөх/хорсох

nose block-хамар битүүрэх

constipation-түгжрээ, өтгөн хатах

cramp-шөрмас татах

chicken pox-салхин цэцэг

appendix-мухар олгой

asthma-багтраа

diabetes-чихрийн шижин

hepatitis-элэгний үрэвсэл

speech defect-ярианы гажигтай

malaria-хумхаа

measles-улаан бурхан

scarlet fever-улаан эсэргэнэ

head spinning-толгой эргэх

digestive system-хоол боловсруулах систем

paralysis-цус харвах

stroke-саа, хурц өвчин

cancer-хорт хавдар

liver cancer-элэгний хорт хавдар

breast cancer-хөхний хорт хавдар

bowel cancer-шулуун гэдэсний хорт хавдар

insomnia-нойргүйдэл

varicose veins-судас өргөших

blood vessels-цусан хангамж

vein-судас

blood pressure-цусны даралт

blood pressure increase-цусны даралт ихсэх

blood pressure decrease-цусны даралт багасах

*Англи хэлэнд миний тийм юм өвдөж байна гэж хэлэхдээ have эсвэл have got-ыг хэрэглэж ярьдаг.

Жишээ нь: Миний толгой өвдөөд байна. I have a headache.

Миний хоолой ёстой аймар өвдөж байна. Эм байвал өгөөч?

I`ve got a bad soar throat. Can you give me some tablets please?

Adjective (Тэмдэг нэр)

An adjective modifies a noun. It describes the quality, state or action that a noun refers to. Тэмдэг нэр нь өгүүлбэрт нэр үгийг буюу хүн юмсын шинжийг тодорхойлох ба чанарыг илэрхийлдэг биеэ даасан үгсийн аймаг юм. Тэмдэг нэр нь ганц ба олон тоонд ижил хэлбэртэй байна. Өгүүлбэрт хэрэглэх дүрэм нь:

ADJECTIVE RULES:

1. Adjectives can come before nouns: an egg, a book, a day (нэр үгийн өмнө)

    Ex: This is a new book. (Энэ бүл шинэ ном)

2. Adjectives can come after verbs: be, become, seem, look (Үйл үгийн дараа)

    Ex: That car seems fast. (Тэр машин хурдан юм шиг ээ)

3. They can be modified by adverbs: (мөн дайвар үгийг тодотгож өгдөг)

    Ex: I have a very expensive laptop. (надад маш үнэтэй зөөврийн компьютер байгаа)

There are 6 classes of adjectives in the English language: Мөн Тэмдэг нэрийг тоо, хэмжээ, чанар, хамаатуулах, асуух төлөөний үг ба юмыг жишээн дээр үзүүлэх гэх 6-н тохиолдолд хэрэглэдэг.

Number: six, three hundred.      Ex: He has got 300 houses.(Тэр 300-н байшинтай)

Quantity: more, all, some, half, more than enough. How many boyfriends have you got by the way? (Чамд ингэхэд хэдэн найз залуу байдаг юм бэ?)

Quality: Relates to color, size, smell etc. How was the movie is it? Oh, it was very good. (Кино ямар байв даа? Өө, ёстой гоё байсан шүү)

Possessive: my, his, their, your. It is your passport, don`lose it! (Энэ чиний пасспорт шүү битгий хаячихаарай!)

Interrogative: which, whose, what. Whose land is it? (Энэ хэний газар вэ?)

Demonstrative: this, that, these, those. I think this woman has got something wrong. (Энэ хүүхэн жаахан юмтай байхаа)

Эдгээр үгс Англи хэлэнд ихэвчлэн хэрэглэгддэг тэмдэг нэрүүд.

bad-муу	dirty-бохир, заваан	purple-сурагч ягаан	tan-ухаа шаргал
better-сайн	clean-цэвэрхэн	red-улаан	tender-зөөлөн
beautiful-гоё, сайхан	kind-эелдэг	quiet-чимээгүй, тогтуун, тайван	testy-хэдэр, ярдаг
big-том	long-урт	quick-хурдан	tricky-зальтай
black-хар	lazy-залхуу	quickest-хамгийн хурдан	tough-хатуу, чанга
blue-хөх bright-тод, гэрэлтэй	magnificent-гайхамшигтай	rainy-бороорхог rare-ховор	ugly-муухай
clumsy-болхи, молхи	many-олон, их	ratty-ууртай, бохир, заваан	vast-өргөн, уудам
crazy-галзуу	mighty-хүчтэй, хүчирхэг	red-улаан	watery-усархуу
dizzy-толгой эргэмээр	mushy-мөөгөрхүү	roasted-шарсан	wasteful-хаягдал болмоор
dull-уйтгартай	nasty-муухай, зэвүүн	robust-эрүүл чийрэг, чадалтай	wide-eyed-өргөн нүдтэй
fat-бүдүүн	new-шинэ	round-бөөрөнхий, дугуй, дугираг	wonderful-гайхамшигтай
frail-ядуу, дорой, өөнтөгч	nice-сайхан	sad-уйтгартай	yellow-шар
friendly-найрсаг	nosy-хэрэгт дуртай	scary-аймшигийн	yummy-амттай
funny-инээдтэй, хөгжилтэй	nutty-самартай, галзуу	spotty-цоохор. сэвхтэй
great-их сайн	nutritious-тэжээллэг, шимтэй	short-богино
green-ногоон	odd-сондгой, хачин, жигтэй	silly-тэнэг
gigantic-асар том	orange-улбар шар	stingy-харамч, нарийн
gorgeous-гоё, сайхан, үзэсгэлэнтэй	ordinary-энгийн, жирийн	strange-хачин, сонин
grumpy-гэмэргэн, хуйсчуур	pretty-хөөрхөн	striped-судалтай
handsome-сайхан залуу	precious-эрхэм, нандин	clear-цэвэр, тунгалаг
happy-аз жаргалтай	prickly-өргөстэй	tall-өндөр
horrible-аймаар, муухай
itchy-загатнаатай, маажууртай

Some adjectives can be identified by their endings. Typical adjective endings include:  

-able/-ible	achievable, capable, illegible, remarkable
-al	biographical, functional, internal, logical
-ful	beautiful, careful, grateful, harmful
-ic	cubic, manic, rustic, terrific
-ive	attractive, dismissive, inventive, persuasive
-less	breathless, careless, groundless, restless
-ous	courageous, dangerous, disastrous, fabulous